Refráns e Adiviñas

Trabada

“Trabada traba,

se non é na salida, é na entrada”

“San Marcos marcaba,

e San Fernando firmaba”.

Xaneiro

“Xaneiro quente,

trae o demo no ventre”.

“En Xaneiro

sete capas e un sombreiro”.

“A sardiña en xaneiro,

cúspelle a barba a un mariñeiro”.

Febreiro

“En febreiro,

sete capas e un sombreiro“.

A Candelaria

“Se a Candelaria chora,

metá do inverno vai fóra.

Que chore ou deixe de chorar,

metá do inverno está por pasar”.

Miércoles de ceniza

“Non hai miércoles de Ceniza,

sin luna febreiriza”.

Marzo

“Se en marzo escoitas tronar,

prepara a cuba e o lagar”.

“Se en marzo canta a rá,

en maio xa calará”.

“Marzo chegar

tempo de enxertar”.

“Marzo ben feito

patacas á feito”.

“Cando hai auga e sol en marzo

aparella as cubas e o mazo”.

“Marzo, marzán,

pola mañá cara de rosa,

pola tarde cara de can”.

Marzo e Abril

“Entre marzo e abril,

sae o cuco do cubil”.

Semana Santa

“Na semana de Ramos,

lava os teus panos,

que na da Pasión,

os lavarás ou non”.

Abril

“Se choven os tres primeiros de abril,

corenta han de vir”.

“Abril frío,

muito pan e pouco viño”.

“A chuvia de abril,

enche o carro e máis o barril”.

“En abril,

espigas mil”.

“Abril amoroso,

San Xoan ventoso”.

“Polo San Marcos,

o maíz nin nacido nin no saco”.

Abril e Maio

“En abril

a vella queima o mandil,

e en maio

aínda queima o tallo”.

Maio

“En maio,

todo espigado”.

Maio e San Xoán

“Maio pardo

e San Juan claro

son as chaves de todo o ano”.

San Xoán

“Polo San Juan

a sardiña molla o pan”.

“Se San Juan chora

a silveira non da mora”.

“Entre San Xoan e San Pedro

recolleita no centeno”.

Xullo

“En xullo arder

e patacas coller”.

Agosto

“Val máis nublado de agosto,

que sol de setembre”.

“Cando chove por agosto,

chove mel e mosto”.

“Agosto ardenteiro

herba no palleiro”.

Setembro

“Setiembre,

ou leva as pontes,

ou seca as fontes”.

“Pasados os Remedios e San Roque

xa non hai siesta nin merendote”.

“San Miguel das uvas maduras,

muito me tardas

e pouco me duras”.

O outono

“Outono quente,

inverno doente”.

“Outono quente,

trae o demo no ventre”.

“A verdura no outono,

cómea seu dono”.

“Outono chegar

e o porco cebar”.

Novembro e decembro

“Desde Santos a Nadal

inverno natural”.

San Martín

“Despois de san Martiño,

deixa a auga e bebe o viño”.

Decembro

“Os días de decembro,

son días de tristura,

inda ben non amence,

xa é noite oscura”. 

Os meses

“Nos meses sin erre,

nin mariscos

nin mulleres”.

O trigo

“Polo San Xoán

sécalle a primeira raíz ó pan,

polo San Pedro a do medio,

pola Santa Isabel, fouciños a el”.

O viño

“Algo lle falta ó viño

se non ten agulla do caíño”.

As lúas

“Ano de trece lúas,

cada cousa parecen dúas”.

A lúa

“Lúa domingueira,

ventoeira ou chuviñeira”.

Os anos bisiestos

“Ano bisiesto,

promete e non da”.

Os martes

“Os martes,

nin te cases, nin te embarques”.

A choiva

“Auga de mañá,

ela parará,

auga de mediodía,

non para en todo o día”.

O tempo

“Colorado pa Cadeira,

pon os caldeiros na goteira”.

“Días de chuvia e vento,

non saias da casa que perdes o

tempo”.

Os allos

“Tantos días pasan de xaneiro

como allos faltan no alleiro”.

Os homes

“Home coxo e can rabelo,

líbrate deles coma do demo”.

“Cazador e troiteiro,

nin boa meda nin bo palleiro”.

“Máis vale pequenín e agudo

ca grande e burro”.

“Home casado

muller é”.

“Máis vale querer un pobre

aunque non teña diñeiro

ca un rico de mala lei”.

As mulleres

“A muller e a sardiña,

a máis pequeniña”.

O amor

“O amor de pretender,

nunca máis o volverás a ver”.

Os veciños

“Dure a mala veciña

o que a neve febreiriña”.

“Ó amigo do teu viño

non o queiras de veciño”.

“Quen non ten casa nin viña

en calquera parte se aveciña”.

Os pícaros

“Entre valados e paredes,

mirade nenos o que facedes”.

De fillos e pais

“Fillos criados,

traballos dobrados”.

“Fillo es, padre serás,

según o fixeche, así o verás”.

Os mortos

“No mes morto,

nin sáchela horta,

nin cápelo porco”.

A intelixencia

“Onde letras falan,

barbas calan”.

O traballo

“Cochos mortos e pan labrado,

fóra criados con cincuenta diablos”.

“Casas, cantas mores,

viñas, cantas podes”.

“Ti ten grau no pombal

que as pombas xa che virán”.

“Moitos oficios ten Pericón,

moitos oficios e ningún bon”.

O xogo

“Xogar e perder,

pagar e calar”.

Os vicios

“Ó que non fuma nin bebe viño

lévao o demo por outro camiño”.

“Así como bebes

ímos ás lebres”.

Sementar

“Onde a muller sementa,

o demo non entra”.

Esquilar

“Burro mal esquilado,

ós tres días igualado.”

Beber

“Pra beber con uvas,

máis val beber en aiunas”.

Os amigos

“Amigo que non da

e coitelo que non corta,

ainda que o perda,

pouco me importa”

“Ó que ten bon viño

non lle faltan amigos”.

A herba

“A boa herba se cría á corriente da auga,

e onde críase boa, críase mala”.

A empanada

“O que come empanada

come máis pan ca nada”.

Os mariscos

“Os mariscos queren viño

que pra áuga veñen dela”.

Os pleitos

“Tres cousas che cumplen Vila

se os pleitos has de ganar:

ter razón, saber dicila

e máis que cha queiran dar”.

As varas

“As varas de san Gubín

matan as vacas polo camín”.

A xuventude

“O que de novo non traballa,

de vello dorme na palla”.

A vellez

“Come leite e bebe viño,

e de vello serás mociño”.

A xente

“Xente nova e leña verde

todo é fume”.

Os cadelos

“Perro ladrador

pouco mordedor”.

As costureiras

“Costureira sin dedal,

cose ben e apreta mal.

Costureira sin alferga,

cose ben e apreta merda”.

Os ferreiros

“Na casa de ferreiro,

cuitelo de pau”.

O rozador

“Á porta do rozador,

non poñas o trigo ó sol”.

O labrador

“Labrador barallán

non colle viño nin pan”.

O taberneiro

“O bon taberneiro

antes de vender o viño,

bautízao primeiro”.

Os cotillas

“O que escoita,

mal de si oe”.

Os cambios

“O cego en vendo,

e o pobre en tendo

non hai quen poida con eles”.

Os días e as noites

“Cada noite pariu un día,

e quedou preñada pra outro día”.

Os préstamos

“El que presta lo que tiene,

no merece mala paga”.

As construccións

“O hórreo no alto,

e o bodego embaixo”.

Os parentes

“Parente de ricos,

busca que comas,

móntate un burro

a tódalas horas”.

Consellos

“Nin de nova

nin de vella,

non te sentes

na pedra”.

Catro gatos nun tellado,

cada un mira pra tres,

dígame vostede rapaz,

canta gatería é.

Catro corremontes,

catro correfontes,

dous tusturustús

e un dalle-dalle.

Cando vai pro monte

mira pra casa,

e cando volve pra casa,

mira pro monte.

Cando vai pro monte,

vai engurrado,

e cando vén do monte,

vén estirado.

Métese duro e quítase blando,

coloradiña e respingando.

Pelo por dentro e pelo por fóra,

érguelo pé e mételo dentro.

Entre valado e valado

hai un boi rebentado.

Entre cancela e cancela,

hai unha xata marela.

Altas aradas,

patas raxadas,

can rabioso

e ollo fungoso.

Unha señora mui aseñorada,

chea de remendos

e sen ningunha puntada.

Alto me vexo,

no pico padexo,

vexo vir

e non podo fuxir.

Cabalo blanco,

durme no monte,

pace no campo,

coa solta nun pé

e cabalo nun é.

Unha media medio feita

e outra media por facer,

dígame vostede galán,

cantas medias poden ser.

Catro pans, catro cás,

un pan e medio e medio pan,

¿a como toca cada can?

Unha señora moi aseñorada,

sempre vai en coche

e sempre está mollada.